Syncretisme

Mensen die met elkaar in contact komen, beïnvloeden elkaar. Ze nemen veel van elkaar over. Dat doen culturen en religies ook. Bewust of onbewust nemen ze uitvindingen, verhalen en gebruiken over, vinden er versmeltingen plaats die hen versterken of meer vooruitgang bezorgen.
Dit noemt men syncretisme. Lang niet altijd geven ze dit toe. Dat doen mensen ook niet.
Bijna alle godsdiensten, religies, politieke systemen en ideologieën zijn syncretisch. In plaats van dankbaar te zijn voor de schatten die anderen hebben aangereikt, zetten ze zich er juist tegen af. Dat gebeurt vooral in het Westen en het Midden-Oosten. Syncretist is er een scheldwoord. Het slaat op iemand die de oorsprong van z’n eigen cultuur en religie niet serieus neemt. Dat vindt men ongepast. Orthodoxen in religie en politiek bestrijden elkaar juist te vuur en te zwaard. Joden, christenen en moslims beschouwen hun verhalen en gebruiken als volstrekt uniek, terwijl het versmeltingen zijn met mythen en riten van omliggende volkeren. Absolute originaliteit bestaat niet. De bijbel is een boek vol plagiaat, schreef Freud al. Daar is niks mis mee. Per slot van rekening staan mensen altijd op de schouders van anderen. Ook nationalisten vinden syncretisme een vloek en verzetten zich fel tegen versmeltingen met culturen van immigranten.
We zitten in een tijd van het ‘dikke ik’, van ‘eigen volk en vaderland’, terwijl die gedachten voor een zeer groot deel illusies zijn. Dat laat syncretisme zien. Dit boek vormt daartoe een inleiding, geïllustreerd met voorbeelden uit de eigen cultuur. Het is bedoeld voor hen die zich wat ongemakkelijk voelen wanneer buren, vrienden en familieleden zich verzetten tegen invloeden van buiten of zich snel aangevallen voelen op hun eigen identiteit. Syncretisme zou een erenaam moeten zijn in plaats van een scheldnaam.

Piet Winkelaar (1938) studeerde theologie, filosofie, journalistiek, andragogie en geschiedenis.