We overschatten voortdurend onze kennis en vaardigheden. Als aan experts gevraagd is de olieprijs over vijf jaar te voorspellen blijken hoogleraren economie dezelfde foutmarge te hebben als bijvoorbeeld een medewerker facilitair. Uit onderzoek bleek dat 93% van de Amerikaanse studenten denkt een bovengemiddelde autorijder te zijn: dat is statistisch niet haalbaar, omdat het gemiddelde vereist dat 50% beter is en 50% minder dan het gemiddelde.
We hebben daarnaast de gewoonte onze eigen invloed te overschatten en externe, situationele factoren, te onderschatten. Als voorbeeld: veel CEO’s geven aan dat het economisch succes van hun organisatie door hun rolinvulling komt. Het blijkt echter dat economisch succes vooral veroorzaakt wordt door het economisch klimaat (als het overal goed, dan ook bij mij) en de aantrekkelijkheid van een bepaald domein (bijvoorbeeld inzet van platformen als Amazon).
Ons zelfbeeld
We gaan graag mee in zaken die verenigbaar zijn met ons zelfbeeld. Zaken die daar juist tegenin gaan filteren we weg. Als je iets waardeert schat je de risico’s kleiner en de voordelen groter dan ze in werkelijkheid zijn. Het omgekeerde geldt ook. Om het nog lastiger te maken blijkt dat we overschatten in welke mate iemand het met ons eens is. Het kan toch niet waar zijn dat iemand een andere opvatting heeft? Mensen die andere opvattingen hebben kwalificeren we vaak als abnormaal.
We besteden ongeveer 90% van onze tijd aan het denken over anderen en 10% over de context waarin we zitten. Die context is echter veel bepalender. Daarbij komt in onze relatie tot anderen dat succes aan onszelf wordt toegeschreven; mislukkingen komen door de anderen. Tevens geldt dat als je veel energie in een bepaalde taak stopt je de resultaten overwaardeert.
Risico en onzekerheid
Aardig is hoe het verschil tussen risico en onzekerheid onze opvattingen bepaalt. Risico betekent dat de waarschijnlijkheden bekend zijn. Onzekerheid betekent echter dat de waarschijnlijkheden niet bekend zijn. Je kunt wel risico’s berekenen, maar niet onzekerheden. Omgaan met onzekerheden vereist om kunnen gaan met ambiguïteit. Als je hier slecht mee om kunt gaan stem je conservatief.
Je accepteert echter zelf de effecten van de onzekerheden, de risico’s en kansen van je activiteiten. In de context speelt toeval een grote rol. Misschien is het daarom handig minder moeilijk te doen.
Boekentips bij dit artikel
Literatuur bij dit artikel.
Dobelli, R. (2013). The art of thinking clearly. New York: Harper
Woldendorp, H., H. de Groot, T. Woldendorp en C. Boven. (2022). Zie je Big Picture. Transformeer succesvol! Amsterdam: SWP
BV Uitgeverij SWP
Postbus 12010
1100 AA Amsterdam-Zuidoost
Bezoekadres:
Spaklerweg 79
1114 AE Amsterdam-Duivendrecht
020 - 330 72 00
020 - 330 80 40
klantenservice@mailswp.com
