Verandering in de rol van de vader

• Dit stuk is afkomstig uit het boek Meer diversiteit in gezinnen: verrijking of verarming? Dit boek is geschreven door Jan van der Ploeg. Hij is emeritus hoogleraar orthopedagogiek.

​Het patriarchaat erodeerde vooral toen in het postindustriële tijdperk meer vrouwen aan het werk gingen en de afhankelijkheid van de man als geldverschaffer en bron van inkomsten afnam. Sinds de jaren zeventig van de vorige eeuw werd steeds meer onderkend dat de rol van vader anders kan zijn dan alleen die van kostwinner. Vaders raakten steeds meer betrokken bij de ontwikkeling van de kinderen, terwijl meer moeders aan het arbeidsproces deelnamen.

De dagelijkse zorg voor de kinderen werd niet langer gezien als een door moeders uit te voeren taak. Een toenemend aantal vaders nam ook een deel van die zorg op zich.

Inmiddels werkt van alle moeders ruim 80%, waarvan het merendeel (85%) parttime. Begin deze eeuw was dat bijna de helft minder. Het aantal werkende moeders stijgt dus.

Het aantal vaders dat fulltime werkt, neemt daarentegen af. Er zijn steeds meer vaders die fulltime in het huishouden werkzaam zijn. In Nederland neemt ongeveer een vijfde van alle mannen de rol van huisman op zich. Enkele jaren terug was dat 10%.

Nederland is op dit punt geen koploper. Landen als Duitsland en de Scandinavische landen scoren hoger met respectievelijk 25 en 35% huismannen. Maar het kan ook slechter zoals blijkt uit de cijfers in de VS waar slechts 7% van de vaders huisman is.

Al met al werken in Nederland de vaders gemiddeld 39,4 uur per week en zijn de moeders 27,4 uur per week buitenshuis aan het werk.

Vaders in verschillende rollen

De rol van de vader kan zich uiten in verschillende modaliteiten en kan betrekking hebben op uiteenlopende aspecten van het gezinsfunctioneren. Zo worden de vaders nu rollen toegeschreven als beschermer, leraar, mentor, vriend, anker, biechtvader, motivator en raadsman. Deze rollen kunnen met verschillende accenten worden uitgevoerd zoals meer en minder empathisch, meer en minder warm, meer en minder afstandelijk. Verder kunnen vaders ook worden gezien als morele gids, steunverlener en rolmodel voor jongens.

Samenvattend worden de volgende drie hoofdrollen vaak aan vaders toegeschreven:

– beschermer (zoals gezin en kinderen behoeden voor gevaren zowel in als buiten het gezin);
– ordebewaker (zoals handhaven van de regels en afspraken);
– verschaffer van inkomsten (zoals zorgen dat het gezin kan rondkomen).

De overheid ziet ook steeds meer het belang ervan in dat vaders een bijdrage leveren aan de ontwikkeling van de kinderen. Veel werkgevers geven werknemers de gelegenheid om één tot negen weken vaderschapsverlof op te nemen om de geboorte van hun kind mee te maken en de eerste weken van het pasgeboren kind van dichtbij te beleven en de moeder te ondersteunen. Ondanks het inleveren van een deel van het loon neemt 90% van de vaders ouderschapsverlof op. In het buitenland komen nog langere verlofperioden voor. Zo kent Luxemburg een maximale termijn van zes maanden.

De betrokkenheid van de vader